مراتب و اثرات تربیتی دعا در اندیشه دینی با تأکید بر نهج البلاغه

دعا علاوه بر نقشی که در تهذیب روحی انسان دارد، عامل تربیتی مفیدی نیز هست. بررسی این موضوع در نهج البلاغه می­تواند چشم­اندازهای شایسه­ای را در این عرصه آشکار سازد. از اینرو نوشتار حاضر به بررسی مراتب و اثرات تربیتی دعا در اندیشه امام علی (ع) با تأکید بر نهج البلاغه پرداخته و سعی دارد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که مراتب دعا و ارتباط با خدا در نظر آن حضرت (ع) چه بوده و دارای چه اثرات تربیتی است؟ این تحقیق با روش متن‌محور و بررسی کلام امام علی(ع) در نهج البلاغه و پیش‌فرض صحت سند و محتوای آن، نشان می­دهد که حضرت (ع) به دو سطح از ارتباط عاشقانه و معیشتانه با خدا اشاره داشته که هر کدام داری آثار تربیتی خاص خود هستند؛ در مرتبه ارتباط عاشقانه، ایجاد نور امید و تقوا در وجود انسان، تقویت نور معرفت، آرامش قلب، دفع بلاهای دنیوی و معنوی، راهیابی به گنجینه­ها و نعمت­های الهی و دوری از گناه از جمله آثار دعا برشمرده می­شود. در مرتبه ارتباط معیشتانه، برخی برای برآورده شدن حاجات متوسل به ائمه می­گردند و برخی راه را اشتباه رفته و در دام انحرافات گرفتار می­شوند که خود پیامدهای منفی به دنبال دارد. در نوشتار حاضر به طور مجزا به هریک از این موارد پرداخته خواهد شد.