عدالت از دیدگاه امام علی ع در عهدنامه مالک اشتر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری رشته مدرسی انقلاب اسلامی دانشگاه معارف اسلامی قم و استاد حوزه علمیه خواهران

10.22034/aeena.2025.789

چکیده

عدالت یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم انسانی و اجتماعی است که در اندیشه و سیره سیاسی امام علی } به­صورت برجسته‌ می­توان به آن اشاره کرد. عهدنامه مالک اشتر یکی از بارزترین و مهم‌ترین اسناد تاریخی در این زمینه است که محور نوشتار حاضر می­باشد.
هدف این نوشتار، بررسی ابعاد عدالت فردی و اجتماعی در عهدنامه مالک اشتر و تحلیل جایگاه آن در نظام فکری و حکومتی امام علی ع می­باشد که به روش مطالعه اسنادی و تحلیل محتوا تنظیم شده است. در این نوشتار، نخست به مفهوم‌شناسی عدالت و انصاف پرداخته شده، سپس به جایگاه عدالت در قرآن کریم و سیره عدالت‌طلبانه امام علی ع با محوریت عهدنامه مالک اشتر پرداخته شده و در ادامه، پیوند عدالت با اخلاق، نقش عدالت اجتماعی و جایگاه حقوق شهروندی در این عهدنامه مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
یافته‌ها نشان می‌دهد که عدالت در اندیشه امام علی ع نه صرفاً یک اصل اخلاقی، بلکه بنیان مشروعیت سیاسی و اجتماعی حکومت اسلامی است و عهدنامه مالک اشتر می‌تواند به‌عنوان الگویی ماندگار برای مدیریت عادلانه در جوامع اسلامی معاصر همواره مورد توجه و بهرمندی قرار گیرد

کلیدواژه‌ها


  1. نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی.
  2. ابن منظور، محمدبن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، ج2، 1414ق.
  3. ابن میثم بحرانی، علی، شرح نهج ‌البلاغه، مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، ج4، 1379.
  4. القزوینی الرازی، أبوالحسین، معجم المقایس اللغه، دارالفکر، ج4، 1399.
  5. خوانساری، آقا جمال، شرح غرر الحکم و دررالکلم، تهران: دانشگاه تهران، ج 1، 1346.
  6. جردان، جورج، علی و حقوق بشر، ترجمه عطا محمد سردارنیا، تهران: فراهانی، ج1، 1379.
  7. جعفری، محمدتقی، حکمت اصول سیاسی (ترجمه تفسیر فرمان مبارک امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب } به مالک اشتر)، تهران: بنیاد نهج‌ البلاغه، 1373.
  8. دلشاد تهرانی، مصطفی، تراز حیات، تهران، دریا. 1390ش
  9. شریعت، فرشاد، عدالت و سیاست، تهران: دانشگاه امام صادق }، 1389.
  10. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، ج12، بی‌تا.
  11. مطهری، مرتضی، عدل الهی، تهران: صدرا. 1402.
  12. مغنیه، محمدجواد، فی ضلال نهج ‌البلاغه، محمدجواد معموری، تهران: دارالکتاب اسلامیه، ج 4، 1388.
  13. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امیرالمؤمنین }، تهران: دارالکتب اسلامیه، ج10، 1383.

مهدوی کنی، محمدرضا، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، قم: دفتر نشر اسلامی، 1402.

دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16
فصلنامه آیین علوی زمستان 1403 شماره 16
اسفند 1403
صفحه 95-106
  • تاریخ دریافت: 19 آذر 1403
  • تاریخ بازنگری: 05 دی 1403
  • تاریخ پذیرش: 24 دی 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 01 اسفند 1403