بررسی شئون «طریقی» و «موضوعی» مشورت در تصمیم‌گیری‌های حکومتی با توجه به سیره حکومتی امیرالمؤمنین ع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری علوم و معارف نهج البلاغه دانشگاه علوم قرآن و حدیث

10.22034/aeena.2025.787

چکیده

نوشتار حاضر با مطالعه سیره قولی و فعلی امیرالمؤمنین ع در باب مشورت به دنبال پاسخگویی به این سؤال است که آیا ایشان در سیره حکومتی خویش از مشورت به‌عنوان شیوه تصمیم‌گیری استفاده کرده‌اند؟ و مشورت در سیره ایشان شأن طریقی داشته است یا شأن موضوعی؟ پژوهش حاضر نشان می­دهد که مشورت به‌عنوان شیوه تصمیم‌گیری در سیره حکومتی امیرالمؤمنین ع از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بوده و ایشان هم کارگزاران خود را به مشورت و ترک استبداد سفارش می­کرده­اند و هم خود به‌عنوان حاکم جامعه اسلامی مشورت را در دستور کار خویش قرار داده­ بودند. همچنین مطالعه و تحلیل سیره امیرالمؤمنین ع نشان می­دهد که مشورت در امور اجتماعی دارای «شأن موضوعی» است؛ به این معنا که مشورت در امور اجتماعی و حکومتی تنها طریقی برای رسیدن به حق و مصلحت نیست، بلکه خود به‌تنهایی فارغ از اینکه حقیقتی را برای حاکم یا کارگزار روشن کند یا خیر و یا حتی فارغ از اینکه نتیجه آن صحیح باشد یا خیر، موضوعیت دارد و باید به آن و نتایجش پایبند بود. علت این موضوعیت می‌تواند برخی فواید و آثار مشورت همچون ایجاد بصیرت و آگاهی­افزایی عمومی و اطمینان در افراد و جلوگیری از ملامت و بهانه‌جویی­های پس از تصمیم‌گیری باشد

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم
  2. نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم: مؤسسه دارالهجره، بی­تا.
  3. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، دفاع از تشیع (ترجمه الفصول المختاره للمفید)، قم: انتشارات مؤمنین، 1377.
  4. ابن ابى الحدید، عزالدین ابوحامد، جلوه ‏تاریخ‏ در شرح ‏نهج ‏البلاغه ‏ابن‏ابى ‏الحدید، ترجمه محمود مهدوى ‏دامغانى، تهران‏: نشرنى‏، 1375.
  5. ------------- ، شرح ‏نهج ‏البلاغه، قم: کتابخانه‏عمومى ‏آیةالله ‏مرعشى ‏نجفى‏، 1337.
  6. ابن میثم بحرانى، ‏شرح‏ نهج ‏البلاغه، ترجمه قربانعلى ‏محمدى ‏مقدم و على­‏اصغر نوایى‏ یحیى‏زاده، مشهد: بنیاد پژوهشهاى ‏اسلامى ‏آستان ‏قدس‏ رضوی، 1375
  7. ------------- ، شرح ‏نهج ‏البلاغه، دفتر نشر الکتاب، ج 5‏، 1362.
  8. البوطى، محمدسعید رمضان، فقه السیرة، بیروت: دارالفکر، 1414 ق.
  9. تمیمى آمدى، عبدالواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم: دفتر تبلیغات ایران، 1366.
  10. شوشترى‏، محمدتقى، بهج‏ الصباغة فی ‏شرح ‏نهج ‏البلاغه، تهران: ‏انتشارات ‏امیرکبیر، 1376.
  11. قاضی­زاده، کاظم، سیاست و حکومت در قرآن، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1389.
  12. مغنیه، محمدجواد، فی ‏ظلال ‏نهج ‏البلاغه، بیروت‏: دارالعلم‏ للملایین، 1375.

هاشمى خوئى، میرزا حبیب­الله، ‏منهاج‏ البراعة فی‏شرح ‏نهج ‏البلاغه، تهران: مکتبة الاسلامیة، 1358.

دوره 4، شماره 4 - شماره پیاپی 16
فصلنامه آیین علوی زمستان 1403 شماره 16
اسفند 1403
صفحه 63-78
  • تاریخ دریافت: 03 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 10 دی 1403
  • تاریخ پذیرش: 18 دی 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 01 اسفند 1403