دنیای ممدوح و مذموم از منظر نهج ‏البلاغه و تحلیلی تاریخی بر بیانات حضرت علی (ع) در مورد دنیا و مذمّت آن

از آنجا که معرفت، مقدمه ایمان و به تبعش عمل صالح و تکامل انسان است و در مکتب اسلام، دنیا و آخرت از هم جدا نبوده و راه رسیدن به قرب الهی و خلیفه اللهی انسان از زندگی در دنیا می‌گذرد، کسب معرفت دربارة دنیا و نحوة تعامل صحیح با آن، لازم و ضروری به نظر می‌رسد. در نوشتار حاضر، دنیا در نهج البلاغه با تعابیر مختلفی مورد بررسی قرار می­گیرد. در برخی از عبارات حضرت (ع) به مدح دنیا و در برخی دیگر به ذمّ آن پرداخته شده است. بنابراین لازم است با توجه به بیانات دیگری از ایشان، حقیقت اندیشة علوی دربارة دنیا و مادّیات تبیین گردد. در واقع دنیا به معنای جهان آفرینش، مذموم نمی­باشد؛ چرا که در متون اسلامی از آن به نیکی یاد شده و خلقت دنیا حکیمانه و هدفمند معرفی شده است. دنیا به مفهوم علاقه فطری و طبیعی به مواهب دنیوی نیز مذموم نیست؛ چرا که وجود آن نیز مطلوب و حکیمانه و جزئی از نظام خلقت می‌باشد و ابزاری مناسب در مسیر تکامل انسان محسوب می‌شود. آنچه مورد نکوهش قرار گرفته است علاقه به معنای دلبستگی و وابستگی و هدف قرار دادن دنیا و غفلت از ماورای آن است که مستلزم طغیان و سرکشی نسبت به خداوند و رسولان او می‌باشد؛ لذا چنین دنیای جمع نشدنی با آخرت است. در واقع آنچه در مورد بی­ارزش بودن دنیا در نهج البلاغه آمده، مقصود بی­ارزش مقایسه­ای است. اینکه دنیا ارزش ندارد که انسان اصول اخلاقی، اجتماعی و جوهر هستی خویش را برای دستیابی به منابع دنیوی از دست بدهد بلکه باید از دنیا برای آخرت توشه برگیرد.