شریعت اسلام حکومت را اساسىِ بشر دانسته و بر ضرورت تشکیل آن تأکید دارد. هدایت انسانها به سوى خدا، اجراى فرامین و حدود الهى، اقامه قسط و عدل و... از جمله مهمترین اهدافى است که باید در جوامع بشرى، توسط دستگاه حکومتی تحقق عینى یابد. نوشتار حاضر با روش تاریخی- تحلیلی و به شیوه کتابخانهای، درصدد بررسی شیوههای حکمرانی علی بن ابی طالب (ع) و معاویه بن ابی سفیان است. بررسی دوران حکومت علی (ع) به عنوان چهارمین خلیفه مسلمانان (از دیدگاه اهل سنت) در صدر اسلام از سال 35 تا 40 هـ.ق و دوران حکومت معاویه بن ابیسفیان با عنوان استاندار شام در سالهای 41 تا 60هـ.ق نشان از اتخاذ شیوههای خاص هر یک در حکمرانی دارد. علی (ع) شیوههایی چون: پایبندی به قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص)، مبارزه با فساد، رعایت مساوات در توزیع بیت‌المال، عزل و نصب کارگزاران حکومتی براساس تقوا و شایستهسالاری، عدم تفاوت میان عرب و غیرعرب و مسلمان و غیرمسلمانان و معاویه شیوههایی چون: استفادۀ ابزاری از دین در راستای تثیبت خلافت، جعل حدیث، برخورد و کنترل مخالفان، تشکیل حکومت سلطنتی و موروثی در دوران حکمرانی خود بر بلاد اسلامی برگزیدند. معاویه به پیروی از سلف خود به دنبال حفظ و تقویت حکومت خویش و تبدیل آن به امری سلطنتی و موروثی بود، اما علی (ع) به پیروی از پیامبر (ص) در پی بسترسازی برای استحکام پایههای حکومت اسلامی براساس تعالیم قرآن و سنت و حکومت بر دلها بود.
)