فرهنگ، راه مشترک زندگی، اندیشه و کنش انسان است. در کلام امیرالمؤمنین (ع) دو نوع فرهنگ تبیین شده است: فرهنگ نبوی و فرهنگ جاهلی. فرهنگ جاهلی در دو ساحت قابل بررسی است: فرهنگ جاهلیّت اولیه یا دوران قبل از بعثت پیامبر (ص) و فرهنگ جاهلی ثانوی که از بعد از رحلت پیامبر (ص) شکل گرفت. مهمترین شاخص اعتقادی فرهنگ جاهلی، عدم پذیرش وحدانیت خداوند است که ریشۀ شاخص‌های روان‌شناختی همچون تعصّبات جاهلی، تکبّر و خودبزرگبینی، پیروی از هوی و هوس، وحشت و اضطراب، تغذیه ناسالم و محیط نامناسب، جهل به خودشناسی، تحقیر علما و اندیشمندان و تقلید ناآگاهانه از آداب و رسوم گذشتگان می‌باشد. در هر زمان و مکانی که این ویژگی‌ها در جامعه، موجودیت یابند، فرهنگ جاهلی مستقر شده است؛ چنانکه این شاخصها در دو زمان قبل از بعثت پیامبر (ص) و بعد از رحلت ایشان با فاصلۀ زمانی ایجاد شده و در ادبیات امیرالمؤمنین (ع) به هر دو زمان، عنوان جاهلیت داده شده است. ضرورت شناخت شاخص‌های فرهنگ جاهلی، در جهت پیشگیری از ایجاد ویژگیهایی است که نقش مهمی در تعالی انسان و جامعه ایفا می‌کنند. نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی به روش کتابخانه‌ای تدوین شده و به این مهم از منظر امام علی (ع) پرداخته است.
)